Μονή Αγίου Γεωργίου

Η ιστορική Μονή βρίσκεται χτισμένη στη νοτιοδυτική πλευρά της αρχαίας πόλης των Φοιτιών, παραδίδοντας μαθήματα ιστορίας, διαδίδοντας θρύλους και ευλογώντας τη γαλήνη που μόνο η βαθιά πίστη προσφέρει. Το μοναστήρι αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά, πνευματικά, ιστορικά και αρχιτεκτονικά μνημεία ολόκληρης της περιοχής της Ακαρνανίας.

Σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στα υψώματα που βρίσκεται η μονή του Αγίου Γεωργίου έγινε μια μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Κατά τη διάρκεια της μάχης ήρθε και πολέμησε στο πλευρό των χριστιανών καβαλάρης σε λευκό άλογο ο Άγιος Γεώργιος και έτσι οι Έλληνες νίκησαν. Σε ανάμνηση αυτής της νίκης χτίστηκε τότε η εκκλησία αφιερωμένη στο Άγιο Γεώργιο και σε μερικά χρόνια έγινε γυναικεία Μονή. Μερικά χρόνια αργότερα ο γιος ενός Τούρκου, που είχε σκοτωθεί στην προηγούμενη μάχη ονόματι Βεκίρ, ήρθε και κατέστρεψε τη μονή, πήρε σκλάβες τις μοναχές και έσφαξε πολλούς χριστιανούς. Όταν έφευγε προς τον Αετό αφήνιασε το άλογο του και ρίχνοντάς τον κάτω τον σκότωσε.

Η μονή ξαναχτίστηκε το 1691 μεγαλύτερη μετά από λίγα χρόνια, από χρήματα που συγκέντρωσαν οι χριστιανοί με τη συνδρομή του Πατριαρχείου μέσω του Μητροπολίτου Ναυπακτίας και Άρτης.

Το Ξηρομέρι μπορεί να περηφανεύεται ότι έχει στην κατοχή του ένα από τα καλύτερα αρχιτεκτονικά δείγματα και αυτό δεν είναι άλλο από το καθολικό της μονής που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο και είναι όμοιο με αυτό της Μονής Παντοκράτορος Αγγελοκάστρου.

Το καθολικό υψώνεται σε καλή κατάσταση προς την ανατολική πλευρά της αυλής και αποτελεί συνδυασμό τρίκλιτης τρουλαίας βασιλικής με εγγεγραμμένο σταυροειδή. Τα ερείπια των κελιών της σώζονται στην ανατολική και δυτική πλευρά.

Ο ναός είναι χτισμένος με πελεκητές πέτρες με χαρακτηριστικό γνώρισμα το επαναλαμβανόμενο μοτίβο των δίλοβων παραθύρων με το λίθινα τοξωτά πλαίσια. Σε διάφορα σημεία των τοίχων υπάρχουν λίθινα σκαλισμένα κοσμήματα, κυρίων σταυροί. Ο τρούλος του ναού είναι δωδεκάπλευρος και η οροφή στηρίζεται σε έξι στρογγυλές και δύο τετράγωνες κολώνες. Οι είσοδοι του ναού είναι τρείς, βόρεια, νότια και δυτικά. Έξω από τον ναό, βορειοανατολικά, υπάρχους, στοές και τα ερείπια των αποθηκών του.

Η μονή είχε μεγάλη περιουσία και υπήρξε καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης ελληνικό στρατόπεδο με μεγάλη οικονομική προσφορά. Αλλά και μετά την Απελευθέρωση πρόσφερε ένα σημαντικό ποσόν για τη λειτουργία σχολείου και άλλα κοινωφελή έργα στην επαρχία, όπως και οι άλλες μονές της περιοχής (Λιγοβιτσίου, Αγίας Δευτέρας, Ρόμβης κ.ά.).

Από το 1834 και μετά η Μονή έπεσε σε μαρασμό και έμεινε χωρίς μονάχους. Αν και η πρόσβαση σε αυτή είναι λίγο δύσκολη (περίπου 3 χιλ. από την Μπαμπίνη), καθώς το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου είναι χωμάτινο πλήθος πιστών καταφτάνει καθημερινά και ιδιαίτερα στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου όπου και πανηγυρίζει.